از اولین حرف های خدا با حضرت موسی(ع) این است:
إِنَّ اَلسّٰاعَةَ آتِيَةٌ أَكٰادُ أُخْفِيهٰا لِتُجْزىٰ كُلُّ نَفْسٍ بِمٰا تَسْعىٰ ﴿طه 15﴾
ای موسی، حواستان به «الساعة» باشد. نزدیک است که مخفی نگاهش دارم.
اینجا « اَلسّٰاعَة » نمی تواند قیامت باشد. مخفی نگاه داشتنِ لحظة برپایی قیامت بی معناست چرا که در هنگامة برپایی قیامت هیچ کسی زنده نیست. وقتی که اسرافیل در صورِ قیامت بدمد تازه همه از خاک مبعوث[1] و منشور می شوند.
- یکبار اسرافیل در صور می دمد و همه می میرند. همه چیز و كُلُّ شَيْءٍ هٰالِكٌ می شوند به جز إِلاّٰ وَجْهَهُ.
- بعد از – مثلا – میلیونها سال، یکبار دیگر در صور می دمد و همه زنده می شوند و اینجاست که قیامت بر پا می شود.
در دوران بین الصّورین یعنی بین صور اول و دوم – که معلوم نیست چقدر طولانی است – همه چیز هٰالِكٌ است إِلاّٰ وَجْهَهُ. بنابراین مخفی نگاه داشتنِ قیامت بی معنی است.
به حسب روایات، «اَلسّٰاعَة» همیشه به معنای قیامت نیست بلکه گاهی به معنای ظهور است. مثلا در روایتی, امام (ع) در توضیح توقیت از برای مهدی(ع) می فرمایند: قَالَ لِأَنَّهُ هُوَ اَلسَّاعَةُ اَلَّتِي قَالَ اَللَّهُ تَعَالَى … يَا مُفَضَّلُ لاَ تُوَقِّتْ، فَمَنْ وَقَّتَ لِمَهْدِيِّنَا … [i].
چقدر جالب، خداوند چندین هزار سال قبل از اسلام، دارد با موسایش(ع) دربارة ظهور صحبت می کند:
ای موسی
حواستان به اَلسّٰاعَة باشد
پیوسته آن را در اثنای اختفا نگاه می دارم
مکانیزم خدا را دقت کنیم: أَكٰادُ أُخْفِيهٰا یعنی در نزدیکی های اختفا، نه کاملا غیب و مخفی و نه کاملا آشکار و ظاهر شده. انگار همین جمعه ممکن است بیاید. شاید هم جمعة دیگر ظاهر شود.
مثال
مادامیکه شما یک کاسه آب را بدون کمی کج کردن بالای سر دوستتان نگاه، دوستتان به عکس العمل کشیده نمی شود. چه زمانی دوستتان به عکس العمل کشیده می شود؟ هر وقت کمی کج نمایید و درنتیجه احساس کند نزدیک است که خیس شود. این همان أَكٰادُ أُخْفِيهٰا ست. یعنی پیوسته احساس کند که الان ممکن است خیس شوم.
أَكٰادُ أُخْفِيهٰا یعنی در اثنای اختفاء و ظهور است. یعنی نزدیک است که واقع شود. یعنی ممکن است همین سالها اَلسّٰاعَة واقع شود.
در الکافی[ii] آمده است[2] که فرمودند «همانا خدای متعال، وقت این امر(ظهور) را در سال هفتاد قرار داد- وقَّت هذَا الأمر فی سبعین… اما چون حسین(ع) کشته شد إشتدَّ غَضَبَ اللهِ، خشم خدای تعالی بر اهل زمین سخت گشت و آن را تا سال 140 قمری به تعویق افکند – فَأخَّرَهُ إلی أربعینَ وَ مإئَة»
واقعیت این است که ظهور، توقیت بردار نیست. دوباره به خاطر رفتار غلط، تا امام مهدی(عج) به تعویق افتاد. دوباره بخاطر رفتار ضعیف، تا غیبت صغری و دوباره به غیبت کبری موکول شد.
بنابراین این مکانیزم أَكٰادُ أُخْفِيهٰا، زمان مشخصی ندارد. از زمان موسی(ع)، بنی اسرائیل دنبال این مقوله بودند و هنوز هم هستند. چه بسا از ما بیشتر در جستجوی آخرالزمان هستند – البته از جنبة منفی.
واقعیت این است که این ماجرا همیشه نزدیک بوده و نزدیک است و موکول شده به اینکه چه امتی درست رفتار کند.
فرمودند که امام(ع) همچون کعبه است، او به سوی مردم نخواهد آمد بلکه مردم باید به سویش بروند به حسب این روایت آخر الزمان یک زمان نیست بلکه بیشتر یک مکان است. دقیق تر این است که یک سعی گاه است – طبق سورة طه. هرگاه در گوشه ای از زمین چنین سعی گاهی به راه افتاد و امتی پای کار آمد آنگاه کم کم بوی پیراهن یوسف نیز در فضا خواهد پیچید.
أَكٰادُ أُخْفِيهٰا لِتُجْزىٰ كُلُّ نَفْسٍ بِمٰا تَسْعىٰ یعنی می خواهم هر کسی در هر دورانی مترصدِ اَلسّٰاعَة باشد، برایش سعی کند و اینگونه مشمول جزا شود.
خدایا، چرا می خواهی که مخفی نگاهش داری؟ چرا کاملا آشکار نمی کنی؟
لِتُجْزىٰ كُلُّ نَفْسٍ بِمٰا تَسْعىٰ
برای اینکه ببینم چه کسانی به سعی کشیده می شوند – تا جزای خاصی بدهم
خدایا چرا نزدیکی های اختفا – بلکه اصلا کاملا مخفی اش کن؟
لِتُجْزىٰ كُلُّ نَفْسٍ بِمٰا تَسْعىٰ
تا هر کسی در هر دورانی به عکس العمل کشیده شود و من جزایش بدهم
ببینید ما در این آیه با چه معرفتی آشنا شدیم:
- سعی در قبال اَلسّٰاعَة
- جزا در قبال اَلسّٰاعَة
استنادات:
[1] ) يَبْعَثُ مَنْ فِي اَلْقُبُورِ
[2] ) نقل از کتاب انسان 250 ساله – مقام معظم رهبری، چاپ اول ص124
[i] ) نشانی : الهداية الكبرى , جلد۱ , صفحه۳۹۲ – قائل : امام صادق (علیه السلام) ، امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) ، پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) ، حضرت زهرا (سلام الله عليها) ، امیرالمؤمنین (علیه السلام) ، امام حسن مجتبی (علیه السلام) ، امام حسین (علیه السلام)
وَ عَنْهُ قَالَ اَلْحُسَيْنُ بْنُ حَمْدَانَ اَلْخُصَيْبِيٌّ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ وَ عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحَسَنِيَّانِ عَنْ أَبِي شُعَيْبٍ مُحَمَّدِ بْنِ نُصَيْرٍ عَنِ اِبْنِ اَلْفُرَاتِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْمُفَضَّلِ عَنِ اَلْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: سَأَلْتُ سَيِّدِي أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ اَلصَّادِقَ (عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ)، قَالَ: حَاشَ لِلَّهِ أَنْ يُوَقِّتَ لَهُ وقت [وَقْتاً] أَوْ تُوَقِّتَ شِيعَتُنَا ، قَالَ: قُلْتُ يَا مَوْلاَيَ وَ لِمَ ذَلِكَ قَالَ لِأَنَّهُ هُوَ اَلسَّاعَةُ اَلَّتِي قَالَ اَللَّهُ تَعَالَى فِيهَا: “يَسْئَلُونَكَ عَنِ اَلسّٰاعَةِ أَيّٰانَ مُرْسٰاهٰا» وَ قَوْلَهُ: “قُلْ إِنَّمٰا عِلْمُهٰا عِنْدَ رَبِّي لاٰ يُجَلِّيهٰا لِوَقْتِهٰا إِلاّٰ هُوَ ثَقُلَتْ فِي اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ لاٰ تَأْتِيكُمْ إِلاّٰ بَغْتَةً يَسْئَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهٰا قُلْ إِنَّمٰا عِلْمُهٰا عِنْدَ اَللّٰهِ وَ لٰكِنَّ أَكْثَرَ اَلنّٰاسِ لاٰ يَعْلَمُونَوَ قَوْلَهُ: “عِنْدَهُ عِلْمُ اَلسّٰاعَةِ وَ لَمْ يَقُلْ أَحَدٌ دُونَهُ وَ قَوْلَهُ: “فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ اَلسّٰاعَةَ أَنْ تَأْتِيَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جٰاءَ أَشْرٰاطُهٰا فَأَنّٰى لَهُمْ إِذٰا جٰاءَتْهُمْ ذِكْرٰاهُمْوَ قَوْلَهُ: “اِقْتَرَبَتِ اَلسّٰاعَةُ وَ اِنْشَقَّ اَلْقَمَرُوَ قَوْلَهُ: “وَ مٰا يُدْرِيكَ لَعَلَّ اَلسّٰاعَةَ تَكُونُ قَرِيباً” .. “يَسْتَعْجِلُ بِهَا اَلَّذِينَ لاٰ يُؤْمِنُونَ بِهٰا وَ اَلَّذِينَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْهٰا وَ يَعْلَمُونَ أَنَّهَا اَلْحَقُّ أَلاٰ إِنَّ اَلَّذِينَ يُمٰارُونَ فِي اَلسّٰاعَةِ لَفِي ضَلاٰلٍ بَعِيدٍ قُلْتُ: يَا مَوْلاَيَ مَا مَعْنَى: “يُمٰارُونَ قَالَ: يَقُولُونَ: مَتَى وُلِدَ؟ وَ مَنْ رَآهُ؟ وَ أَيْنَ هُوَ؟ وَ أَيْنَ يَكُونُ؟ وَ مَتَى يَظْهَرُ؟ كُلَّ ذَلِكَ اِسْتِعْجَالاً لِأَمْرِ اَللَّهِ وَ شَكّاً فِي قَضَائِهِ وَ قُدْرَتِهِ: أُولَئِكَ اَلَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِي اَلدُّنْيَا وَ اَلْآخِرَةِ وَ إِنَّ لِلْكَافِرِينَ لَشَرَّ مَآبٍ. قَالَ اَلْمُفَضَّلُ : يَا مَوْلاَيَ فَلاَ يُوَقَّتُ لَهُ وَقْتٌ؟ قَالَ: يَا مُفَضَّلُ لاَ تُوَقِّتْ فَمَنْ وَقَّتَ لِمَهْدِيِّنَا وَقْتاً فَقَدْ شَارَكَ اَللَّهَ فِي عِلْمِهِ وَ اِدَّعَى أَنَّهُ يَظْهَرُهُ عَلَى أَمْرِهِ وَ مَا لِلَّهِ سِرٌّ إِلاَّ وَ قَدْ وَقَعَ إِلَى هَذَا اَلْخَلْقِ اَلْمَنْكُوسِ اَلضَّالِّ عَنِ اَللَّهِ اَلرَّاغِبِ عَنْ أَوْلِيَاءِ اَللَّهِ وَ مَا لِلَّهِ خِزَانَةٌ هِيَ أَحْصَنُ سِرّاً عِنْدَهُمْ أَكْبَرَ مِنْ جَهْلِهِمْ بِهِ وَ إِنَّمَا أُلْقِي قَوْلَهُ إِلَيْهِمْ لِتَكُونَ لِلَّهِ اَلْحُجَّةُ عَلَيْهِمْ. قَالَ اَلْمُفَضَّلُ : يَا سَيِّدِي فَكَيْفَ بَدْوُ ظُهُورِ اَلْمَهْدِيِّ إِلَيْهِ اَلتَّسْلِيمُ؟ قَالَ: يَا مُفَضَّلُ يَظْهَرُ فِي سَنَةٍ يَكْشِفُ لِسَتْرِ أَمْرِهِ وَ يَعْلُو ذِكْرُهُ وَ يُنَادَى بِاسْمِهِ وَ كُنْيَتِهِ وَ نَسَبِهِ وَ يَكْثُرُ ذَلِكَ فِي أَفْوَاهِ اَلْمُحِقِّينَ وَ اَلْمُبْطِلِينَ وَ اَلْمُوَافِقِينَ وَ اَلْمُخَالِفِينَ لِتَلْزَمَهُمُ اَلْحُجَّةُ لِمَعْرِفَتِهِمْ بِهِ عَلَى أَنَّنَا نَصَصْنَا وَ دَلَلْنَا عَلَيْهِ وَ نَسَبْنَاهُ وَ سَمَّيْنَاهُ وَ كَنَّيْنَاهُ سَمِيَّ جَدِّهِ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) وَ كُنْيَتَهُ، لِئَلاَّ يَقُولَ اَلنَّاسُ مَا عَرَفْنَا اِسْمَهُ وَ لاَ كُنَاهُ وَ لاَ نَسَبَهُ وَ اَللَّهِ لَيَحْقُنُ اَلْإِفْصَاحُ بِهِ وَ بِاسْمِهِ وَ…
[ii] ) نشانی : الکافي , جلد۱ , صفحه۳۶۸ – قائل : امام باقر (علیه السلام) ، امام صادق (علیه السلام): عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى جَمِيعاً عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ اَلثُّمَالِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ يَقُولُ: يَا ثَابِتُ إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَدْ كَانَ وَقَّتَ هَذَا اَلْأَمْرَ فِي اَلسَّبْعِينَ فَلَمَّا أَنْ قُتِلَ اَلْحُسَيْنُ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ اِشْتَدَّ غَضَبُ اَللَّهِ تَعَالَى عَلَى أَهْلِ اَلْأَرْضِ فَأَخَّرَهُ إِلَى أَرْبَعِينَ وَ مِائَةٍ فَحَدَّثْنَاكُمْ فَأَذَعْتُمُ اَلْحَدِيثَ فَكَشَفْتُمْ قِنَاعَ اَلسَّتْرِ وَ لَمْ يَجْعَلِ اَللَّهُ لَهُ بَعْدَ ذَلِكَ وَقْتاً عِنْدَنَا وَ «يَمْحُوا اَللّٰهُ مٰا يَشٰاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ اَلْكِتٰابِ» قَالَ أَبُو حَمْزَةَ فَحَدَّثْتُ بِذَلِكَ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فَقَالَ قَدْ كَانَ كَذَلِكَ .
